Badkamerloze dagen en hun impact op mijn zelfbeeld
ESSAY DOOR KATRIEN MEERMANS
De badkamer, een plek die ik vroeger als vanzelfsprekend beschouwde. Maar zoals dat met de meeste dingen in het leven gaat, besef je pas wat je hebt als het er niet meer is.
Het gebrek aan comfort en privacy, en dat vijf maanden lang, eiste zijn tol op mijn mentale gezondheid, mijn gevoel van eigenwaarde én mijn sociale interacties. Het deed me nadenken over de evolutie van wellness, en leidde tot inzichten die ik hier bundel met mijn eigen ervaring.
Tijdens de renovatie van onze woning verbleven we vijf maanden op een andere plek. Een geschenk waarvoor we dankbaar waren, maar om te douchen waren we afhankelijk van de welwillendheid van vrienden en familie. Onze noodzakelijke verzorgingsproducten zaten permanent in een draagtas - klaar voor vertrek.
De situatie waarin onze renovatie ons duwde is zeker geen uitzondering en voor heel wat mensen zelfs dagelijkse realiteit. Maar de negatieve impact op hoe ik me - tot op vandaag - voel, daar kon ik met niemand over praten. Uit angst om oppervlakkig te klinken. Als iemand die iets triviaals uitvergrootte naar een ijdel drama.
Van zeepblok tot multi million dollar business
Mijn persoonlijke ervaring zette me aan het denken, en ik vroeg me af hoe die badkamer ons gevoel van eigenwaarde is gaan bepalen. Wat blijkt? Pas aan het einde van de negentiende eeuw werden we ons bewust van de link tussen goede hygiëne en goede gezondheid. Vandaag, 125 jaar later, is onze persoonlijke verzorging uitgegroeid tot big business. We kopen meer dan één blok zeep om ons te wassen, investeren in onze huid en ons welzijn - en zijn bereid daarvoor best wat geld op tafel te leggen. Van huidverbeteringen tot empowerment, we willen graag geloven in de beloften die merken ons maken.
En dat is niet zo vreemd, want volgens het Amerikaanse Healthline kunnen slechte hygiënische gewoonten je gevoel van eigenwaarde aantasten. Met andere woorden: er toonbaar uitzien en je goed voelen kan je een boost van zelfvertrouwen geven en een gevoel van trots.
Verlies van identiteit en waardigheid
Ik ondervond het 150 dagen aan den lijve. Zonder een eigen vertrouwde plek om mezelf te verzorgen, verloor ik langzaam mijn identiteit en waardigheid. Eerst en vooral: mijn persoonlijke verzorgingsroutine werd iets dat moest gebeuren, en snel. Van een rustgevende ervaring was dus geen sprake. Hoe dat verliep? Ik ging terug naar de basis en beperkte mijn routine tot het meest essentiële, zelfs dat subtiele laagje make-up skipte ik. Ik gaf er eigenlijk niet meer zoveel om en dat trok zich door in mijn kleding. Ik droeg steevast dezelfde outfit, want voor wie zou ik al die moeite doen? Toch niet voor mezelf?
Mijn verlies aan eigenwaarde stond los van het streven naar esthetische perfectie. Ik rolde in het verleden weleens met mijn ogen bij het woord holistisch, maar het ontbreken van die ‘holistische zelfzorgervaring’ duwde me in een routine van somberheid en een je m’en fous-houding.
All the weird hang-ups people have about beauty, the double standards of beauty. How beauty can start conversations, how beauty can break down walls, and how beauty is something that every single person everywhere in the world deals with. It’s really foundational to who you are and how you relate.
Emily Weiss, founder van Glossier
De shift van schoonheid naar wellness
Het was alsof we eind jaren 2000 het licht zagen en de aandacht voor selfcare groeide. Onder andere Goop van Gwyneth Paltrow - dat in 2008 startte als een wekelijkse nieuwsbrief - groeide uit tot een modern lifestylebrand dat - naast het bespreekbaar maken van taboes rond bijvoorbeeld seksualiteit op zijn shoppingplatform - ondertussen wereldwijd selfcareproducten aanbiedt.
De opmars van zelfzorg in de beauty- en skincareindustrie kende door de Covid-19 pandemie in 2020-2022 een ware boost: in 2021 werd de wereldwijde wellness-industrie geschat op minstens 1,5 biljoen dollar - en zou naar verwachting jaarlijks 5 à 10 procent groeien.
Ander koopgedrag?
Vandaag - twee jaar later - is die 5 à 10 procent groei niet overal voelbaar. De stijgende prijzen voor ingrediënten, energie en productie worden doorgerekend. En die eindprijs is niet voor iedereen betaalbaar. Onder andere Bath & Body Works, Estée Lauder en warenhuisketen Macy’s gaven dit jaar (2023) aan dat consumenten minder geld uitgeven aan niet-essentiële producten zoals duurdere (huis)parfums en verzorgingsproducten. In België bevestigt een onderzoek van Testaankoop deze tendens, want Belgische gezinnen besparen op hun aankopen door bewust merkartikelen in te ruilen voor huismerken. Terwijl een onderzoek in het Verenigd Koninkrijk dan weer aantoont dat de waarde van haarverzorging voor vrouwen er in 2022 met 5,4% of tot 1,54 miljard pond is gestegen. Of ons koopgedrag nu veranderd is of niet, verschilt van onderzoek tot onderzoek. En van trend tot trend. De skinification trend binnen de haarverzorging, waarbij de gezondheid van ons haar centraal staat en enkel bereikt kan worden met een specifieke routine én bijhorende producten, kan de stijging binnen dit segment misschien deels verklaren.
We moeten daarvoor niet noodzakelijk naar een schoonheidssalon of kapperszaak: via DIY-schoonheidsproducten en -behandelingen halen we de expertise binnen in onze eigen badkamer. Omdat we moeten besparen? Of omdat we tijdens de pandemie bepaalde beauty skills onder de knie hebben gekregen? Of zijn het de tutorials op TikTok die ons inspireren? Hashtags zoals #pressonnailtutorial, #biabtutorial en #gelnailsathome halen er respectievelijk meer dan 193 miljoen, 45.9 miljoen en 4.13 miljoen views. En binnen de haarverzorging scoort #scalpcare maar liefst 1.8 miljard views. In navolging van deze ‘at-home beauty’ tendens en het succes van hun manicure kits besloot het Amerikaanse Olive and June drie jaar na de pandemie zijn salons te sluiten en focust het volledig op productverkoop. En met succes: het bedrijf zal dit jaar naar verwachting de grens van 100 miljoen dollar overschrijden.
Geen beautysalon at home
Maar tijdens mijn badkamerloze periode bleef dat at-home-beautysalon - dat misschien een beetje eigenwaarde had kunnen herstellen - gesloten. Echt, I didn’t care. Ik gedroeg me volledig apathisch tegenover mezelf en was me ervan bewust, wat me droevig stemde. Ik was de connectie kwijt met de persoon die ik in de spiegel zag. Bovendien had ik iets meer dan een half jaar eerder beslist om mijn grijze haren niet langer te verbergen en mijn pony te laten uitgroeien. Geen lifechanging beslissing, of toch?
Connie Palmen schrijft in het boek ‘Voornamelijk vrouwen’ dat ingrijpende, zichtbare transformaties uitingen zijn van onvrede met de eigen identiteit, van het gevaarlijke verlangen verfoeide eigenschappen uit te roeien om een waarachtigere kant van de persoonlijkheid te ontdekken en te openbaren. Mijn transformatie onthult zich niet van de ene op de andere dag en is op geen enkele manier te vergelijken met de drastische voorbeelden die zij aanhaalt, maar haar woorden resoneerden wel onmiddellijk.
De brede betekenis van wellness
De betekenis die we vandaag geven aan ‘wellness’ gaat breed, en is volgens het rapport ‘The State of Fashion: Beauty’ (2023) van The Business of Fashion en McKinsey & Company tegelijkertijd genuanceerd. Consumenten bekijken wellness vanuit zes dimensies: gezondheid, fitness, voeding, uiterlijke schoonheid, slaap en mindfulness. Aan welke categorie we het meeste aandacht - en geld - besteden, verschilt van regio tot regio. In Japan is er meer aandacht voor uiterlijke schoonheid en bezoeken mensen er vaker dan in Europa een spa. Terwijl in Duitsland fitness met stip op één staat. In Brazilië en de Verenigde Staten krijgt mindfulness prioriteit, en in China en het Verenigd Koninkrijk wint voeding. In China bezoeken mensen ook vaker een spa dan in Europa, en lijken wellness en selfcare meer met elkaar verbonden.
De beautyshoppers van vandaag zijn bovendien onderricht en op zoek. Naar informatie, maar ook naar een merk dat aansluit bij hun schoonheidsfilosofie, namelijk er goed uitzien én zich goed voelen. Enter ‘clean beauty’ marketing en de vervaagde grenzen tussen beauty en wellness. Een breed scala aan producten en categorieën valt nu onder de noemer wellness-inspired beauty. Denk aan producten met ingrediënten die we vroeger associeerden met homeopathie, hippe supplementenmerken met aesthetically pleasing branding, led-gezichtsmaskers en microdermabrasie-behandelingen, diffusers en andere producten die de sfeer in huis verbeteren … Pure marketing? Misschien. Maar net zoals elke trend, komt die van een dieper gelegen plek waar bepaalde gevoelens en noden zich jaren hebben ontwikkeld om nu aan de mainstream oppervlakte te komen. De katalysator voor de huidige ‘wellness-trend’ vond bijvoorbeeld plaats tijdens de pandemie, toen we heel erg bezig waren met beter zorg dragen voor onszelf.
Wellness zit in kleine dingen
Tijdens mijn vijf maanden zonder badkamer ontdekte ik dat het verband tussen beauty en wellness wel degelijk bestaat. Dat de essentie van dit concept in heel kleine dingen zit, niet in dure tools, behandelingen of het tentoonstellen van je shelfie - een concept gepopulariseerd door de beautyblog Into The Gloss.
Ik werd me ook bewust van de invloed van geuren op mijn gemoedstoestand en reageer vandaag onrustig op geuren die ik met die vijf maanden associeer. De terugkeer naar huis ging gepaard met een zoektocht naar nieuwe geuren: van handzeep en douchegel tot (huis)parfum en zelfs wasmiddel en schoonmaakproducten. Per ruimte dacht ik na over de geurnoten die het beste passen bij de sfeer die ik wilde creëren, en vooral: hoe ik me wil voelen.
Onder de toenemende aandacht voor holistisch welzijn, zien we dat ook gebeuren binnen de beautywereld en dat in de vorm van functionele parfums. Zo lanceerde het merk Abel Pause, dat speciaal ontwikkeld werd om de menopauze bespreekbaar te maken. De geur zou tijdens hormonale veranderingen je geest en lichaam opnieuw centreren, in balans brengen en kalmeren. In functionele parfums worden essentiële oliën of ingrediënten verwerkt met specifieke therapeutische eigenschappen om zo bepaalde emotionele reacties op te roepen zoals energie, rust … Deze parfums worden in de markt gezet als tool om je prestaties te bevorderen, stress te verminderen, je slaapkwaliteit te verbeteren of positieve emoties bij je op te wekken.
Maar die hele wellness-ervaring die nu door merken en influencers gepromoot wordt is niet voor iedereen vanzelfsprekend. Ook actrice Sarah Jessica Parker is zich daarvan bewust. In een interview aan Marie Claire vertelde ze: “Ik praat niet graag over selfcaredays omdat ik denk dat ze niet eerlijk zijn tegenover de miljoenen en miljoenen vrouwen die in dit land en wereldwijd werken. Ik denk dat het concept van zelfzorg ervoor zorgt dat mensen zich vreselijk, beroerd en geïsoleerd voelen omdat ze zich geen toegang tot zelfzorg kunnen veroorloven of er zelfs maar van kunnen dromen.”
Fear of going out
Tijdens die vijf maanden kostte het me erg veel moeite om mezelf op te kleden voor een avond met vrienden of een professionele afspraak. Niet alleen moest ik op locatie gaan douchen om dan weer terug te keren en mijn outfit samen te stellen, onder de berg kleren was geen fris gewassen setje zelfvertrouwen te bespeuren. Alles was ‘blah’ of ‘bleh’. Tijdens elke sociale gelegenheid woog het ongemak zo zwaar dat ik niet kon genieten van het moment. En haalde ik opgelucht adem als ik me weer kon terugtrekken uit de wereld. Ik begon mensen te vermijden, de fear of going out was groot.
En het vreemde is dat mezelf opkleden - drie maanden na de terugkeer naar onze woning - nog steeds veel energie vraagt. Ik zie het niet. Ik voel het niet. Heel wat kleren zijn beland op Vinted en in een tweedehandsshop. En ik blijf elimineren. Ik zou me hele dagen kunnen wentelen in die comfortabele jogging en oversized sweater. Alsof ik alles wat ik dacht dat ik was, toch niet bleek te zijn. De kleren die ik vandaag wil aantrekken, moeten goed voelen vanuit een oergevoel naar warmte en comfort. Net zoals de ontmoetingen die ik vastleg. Soms ben ik bang dat ik gereserveerd overkom, dat de barrière voelbaar is. Niet uit desinteresse, maar uit mentale moeheid. Ik vertrek nog altijd met enige aarzeling, en ben me door dit alles nog bewuster geworden van de verschillende banden die er zijn tussen mensen. Wie tot de buitenste kring behoort, en met wie ik een innige vriendschap heb.
Het geheime recept
Zoals zo vaak schuilen in moeilijke momenten ook groeikansen. Vandaag sta ik los van de wereld, en mezelf. De zoektocht naar een vernieuwde connectie is vooral een queeste naar de essentie in de dingen en mensen rondom mij. Naar de betekenis van wellness voor mezelf en de troost die ik vind in routines en dagelijkse zekerheden. Mijn echtgenoot die nog diep slaapt als mijn wekker in het schemerdonker afgaat, mijn ochtendlijk uurtje bewegen, de stilte in huis als ik alleen ben, de traagheid in mijn nieuwe badkamerroutine, de poes die op mijn bureau slaapt terwijl ik naarstig tokkel, de geur van fris gewassen beddengoed als je er een eerste keer onder kruipt …
Wellness gaat niet om het pushen van producten die we niet nodig hebben, die aan ons verkocht worden om ons beter te doen voelen. Wellness gaat om iets diepers, iets aards. Het heeft de kracht om je mee te nemen naar een mentale plek waar je rust vindt omdat je op dat moment perfect content bent met wie je bent en met het leven.